W ewolucji pojęcia ogólnego zespołu przystosowania znaczącą rolę odegrały – co przyznawał sam Selye – poglądy wielkiego francuskiego fizjologa Claude Bernarda. Bernard uważał, że najbardziej charakterystyczną cechą wszelkich form życia jest ich zdolność do utrzymywania stałości środowiska wewnętrznego. Właściwość ta została później przez Waltera Cannona nazwana homeostazą, czyli zdolnością utrzymywania równowagi fizjologicznej pomimo zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym. Na każde uszkodzenie czy chorobę istoty żywe reagują wysiłkiem, który ma na celu obronę przed zmianą czy interwencją ze strony świata zewnętrznego w celu zachowania równowagi homeostatycznej. Hans Selye jako pierwszy pokazał, że niezależnie od źródła stresu biologicznego, pod którego wpływem znajduje się dany organizm, rezultatem tegoż stanu będzie ten sam wzorzec reakcji, mających na celu odzyskanie homeostazy wewnętrznej. Oto jak Selye opisuje swoje odkrycie: Będąc studentem drugiego roku medycyny, po raz pierwszy zetknąłem się z zagadnieniem stereotypowej reakcji na każdy wzrost wymagań stawianych organizmowi. Zacząłem się zastanawiać, dlaczego pacjenci cierpiący na wiele różnych chorób zagrażających homeostazie mają tak dużo wspólnych oznak i objawów? Obojętne, czy dany człowiek był chory na chorobę zakaźną, zaawansowaną postać raka, czy też utracił dużą ilość krwi, zawsze tracił apetyt, słabła siła jego mięśni i motywacja do czynienia czegokolwiek; dochodziło też do utraty wagi. Nawet wyraz twarzy pacjenta zdradzał, że jest on chory. Jaka jest naukowa podstawa tego, co wówczas nazywałem “syndromem bycia chorym"?
W jaki sposób różne bodźce mogą wywoływać te same skutki? Później problem ten pojawił się znowu – tym razem w warunkach bardziej nadających się do laboratoryjnej analizy eksperymentalnej. Przeprowadziłem doświadczenia ze szczurami, którym wstrzykiwano różne zanieczyszczone i toksyczne preparaty gruczołowe. Okazało się, że niezależnie od tego, z jakiej tkanki pochodziły te preparaty, wywoływały one stereotypowy syndrom (układ równocześnie pojawiających się zmian cielesnych), który charakteryzował się powiększeniem i wzmożoną aktywnością kory nadnerczy, skurczeniem (lub atrofią) grasicy i węzłów chłonnych oraz pojawieniem się wrzodów żołądka i jelit.
Doświadczenia ze zwierzętami szybko dowiodły, że taki sam układ zmian cielesnych, jaki wywołują ekstrakty gruczołowe, mogą spowodować inne czynniki: niskie i wysokie temperatury, zakażenie, uraz, krwotok, podrażnienie nerwowe itp. Reakcję tę po raz pierwszy opisałem jako “syndrom wywoływany przez rozmaite szkodliwe czynniki". Potem stała się ona znana jako ogólny zespół przystosowania (GAS) czy też syndrom stresu biologicznego, przebiegający w trzech fazach:
(1) alarmowej, (2) odporności, (3) wyczerpania.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz